Çin ve Rusya’nın Gözünden Kazakistan Olayları

İstanbul Gedik Üniversitesi ASEAN Stratejik Çalışmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Sibel Karabel’in hazırlayıp sunduğu Asya Gündemi’nde Kazakistan’da yaşanan protestolar merkeze alındı. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Çinli mevkidaşı Vang Yi ile görüşmesi programın ana başlıkları arasındaydı.

Asya-Pasifik gündeminin nabzını tutan Asya Gündemi’nin bu haftaki ilk başlığı Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi‘nin daveti ile Beijing ziyareti oldu. İkili ve bölgesel ilişkilerin konuşulduğu ziyaret için Sibel Karabel, “Vang Yi’nin Çavuşoğlu’nu kabulü öncesi ve sonrasında davet ettiği ülkelere baktığımızda bunun aslında Ortadoğu ve Körfez ülkeleriyle diyalog süreci olduğunu görüyoruz. Türkiye teması öncesi dört Körfez ülkesi bakanı ile görüşen Vang Yi, Çavuşoğlu ile görüşmesi sonrası İranlı mevkidaşı ile görüştü. Bölgesel gelişmelerin bir tezahürü olarak değerlendirilebilir.”

Mevlüt Çavuşoğlu ve Vang-Yi

Türkiye Transit Ülke Olma Yolunda

“Aynı zamanda görüşmede Vang Yi’nin Türkiye’nin bölgede artan nüfuz alanına vurgu yaptığı bir görüşme oldu. Görüşmede Vang Yi, ülkenin iç işlerine karışmama, uluslararası platformda düşmanca kampanyalara katılmama çağrısında bulundu. Türkiye bu eylemlerde bulunmasa da Çin’i çevrelemeyi hedefleyen İngiltere-Amerika ve Avustralya’dan oluşan üçlü savunma paktına bir mesaj niteliğinde oldu. Vang Yi bu üçlü paktın nükleersizleştirmeyi olumsuz etkileyeceğine ve Asya Pasifik’te silahlanma yarışını artırabileceğini ekledi. Mevlüt Çavuşoğlu da özellikle etnisiteye yönelik hassasiyetleri dile getirdi. Çin tarafı görüşmelerde ilk defa “Türkiye’nin bölgesel gelişmelerdeki eşsiz gücü” tabiri kullanıldı. Önceden kullanılmayan bu söylem, Türkiye’nin Azerbaycan, Kazakistan ve Orta Doğu ülkelerindeki artan etkinlik alanının da altı çizilmiş oldu. Görüşmelerde çok taraflı iş birliğinin artırılmasına da vurgu yapıldı.” Görüşmeler ışığında Çin ve Türkiye arasındaki swap anlaşmaları ve nükleer çalışmaların da hız kazanabileceğini söyleyen Karabel, “Yatırım yapacağı ülkeler konusunda daha seçici davranmaya başlayan Çin, Türkiye’ye daha kaliteli ürünlerin ithalatının yapılmasını hedefliyor. Kuşak-Yol Projesi’nde bulunan Türkiye, Çin için transit ülke olma potansiyelinde.”

9 gün süren olaylar sadece Kazakistan’ı değil bölge ülkelerini de etkiledi.

Rusya ve Çin için Kazakistan’ın Önemi

Kazakistan’daki son gelişmelerde bölge ülkelerinin etkisi tartışılan konular arasında. Kazakistan ve Çin ilişkilerinin genel değerlendirmesi Asya Gündemi’nde yer aldı. Kazakistan’ın Çin’e göre Orta Asya’daki en stratejik öneme sahip ülke olduğunu söyleyen Sibel Karabel, “Kazakistan’ın doğalgaz ve petrol rezervleri, jeo stratejik konumu, transit ülke olması Çin açısından önemli. Orta Asya ülkelerine göre ekonomik açıdan birinci sırada yer alıyor. Bakır, fosfat, altın ve uranyum açısından önemli bir kaynak.” 7 bin 500 kilometrelik sınırı ile en büyük ikinci kara sınırını Kazakistan ile paylaşan Rusya, Kazakistan’daki olumsuz her durumdan etkilenme potansiyeline sahip. Sovyetler döneminden gelen kültürel bağların da etkisi ile her iki ülke nüfus yapıları bakımından da birbirine bağlı durumda. Nükleer konusundaki bağlantıları, ticaret ortaklıkları da Rusya ve Kazakistan arasındaki bağlardan birisi.”

Çin, İç İşlerine Saygı Mesajı Verdi

Kuşak Yol Projesi’nin Kazakistan için önemine vurgu yapan Karabel, Çin Kazakistan ilişkilerini şu şekilde anlattı: “Resmi anlamda iki ülke ilişkileri kalıcı, kapsamlı, stratejik ortaklık olarak tanımlanıyor. Yani Çin’in en yüksek rütbedeki iş birliği yaptığı ülkeler arasında. Çin açısından Kazakistan’ın önemi buradan da anlaşılabilir.” Çin ve Rusya’nın Kazakistan’daki protestolara bakışını ele alan Karabel, “Çin’in ilk tepkisi, iki ülkenin iyi ilişkilerini vurgulamak oldu ve olayların Kazakistan’ın iç işleri ile ilgili olduğunu belirtti. Çin’in egemenlik haklarına olan saygısı bu olayda da görülmüş oldu. Putin’in olayları batı destekli ‘renkli devrim’ olarak tanımlaması Çin yayınladığı mesajda olayların iki ülke arasındaki ilişkilere zarar vermemesi gerektiğini belirtti. Burada da Çin’in olayların bastırılmasını desteklediğini göstermiş oldu.

Sibel Karabel’in hazırlayıp sunduğu Asya Gündemi programının tamamını buradan dinleyebilirsiniz: