GÜNDEMİN NABZI: 5 MAYIS 2025 TÜRKİYE VE DÜNYA GELİŞMELERİ

Hakan Çınar ile Gündemin İçinden programında bu hafta, Trump protestoları ve ekonomik yansımaları ele alıyor.

SIRRI SÜREYYA ÖNDER’İN VEFATI

Uzun süredir hastanede tedavi altında olan DEM Parti İstanbul Milletvekili ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanvekili Sırrı Süreyya Önder, maalesef 18 günlük yaşam mücadelesini kaybetti. Siyasi kimliğinin yanı sıra birçok sinema filminde de rol alan Önder, özellikle Meclis’te yaptığı konuşmalarla sık sık sosyal medyada gündem oluyordu.

1960 yılında Adıyaman’da doğan Önder’in özgeçmişine kısaca bakacak olursak; ilköğrenimini Adıyaman’da tamamladıktan sonra Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni kazandı. Ancak 12 Eylül 1980 askeri darbesiyle eğitimine ara vermek zorunda kaldı. Ankara’da düzenlenen darbe karşıtı bir protestoya katıldığı gerekçesiyle 12 yıl hapis cezasına çarptırıldı ve 7 yıl cezaevinde yattı.

Sinema yönetmenliği, senaristlik ve oyunculuğun yanı sıra çeşitli gazetelerde köşe yazarlığı da yapan Önder, senaryosunu yazıp Muharrem Gülmez’le birlikte yönettiği “Beynelmilel” filmiyle 2007 Uluslararası Adana Altın Koza Film Festivali’nde En İyi Film Ödülü’nü kazandı.

24, 25 ve 26. Dönemlerde İstanbul Milletvekili olarak seçilen Önder, 2013-2015 yılları arasında çözüm süreci kapsamında İmralı görüşmelerine katılan HDP heyetinde yer aldı. Terör örgütü propagandası yaptığı iddiasıyla 3 yıl hapis cezasına çarptırılan Önder, 2019’da tahliye edildi. 2023 genel seçimlerinde DEM Parti’den tekrar 28. Dönem İstanbul Milletvekili seçildi. 24. Dönem’de TBMM Başkanlık Divanı İdari Amiri, 25 ve 26. Dönemlerde Anayasa Komisyonu üyesi olarak görev yaptı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanvekili olarak görev yapan ve bir kız çocuğu babası olan Sırrı Süreyya Önder’in cenazesi dün toprağa verildi. Kendisine rahmet, kederli ailesine ve sevenlerine başsağlığı diliyoruz. Önder, oldukça renkli bir kişilikti ve tüm Türkiye’yi etkileyen bir yas bıraktı.

1 MAYIS EMEK VE DAYANIŞMA GÜNÜ

Geçtiğimiz hafta aynı zamanda 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’ydü. Bu gün, resmi tatil olarak idrak edildi. Dünyanın pek çok yerinde çeşitli etkinlikler ve kutlamalar gerçekleştirildi.

UPS’TEN İŞ GÜCÜ KARARI

Değerli dinleyiciler, Amerika Birleşik Devletleri merkezli kargo devi UPS ile ilgili önemli bir haberimiz var. UPS, 2025’in ilk çeyreğine dair yaptığı açıklamada, iş gücünü yeniden boyutlandırmak ve operasyonlarını otomasyona daha fazla entegre etmek amacıyla bir dönüşüm sürecine başladığını duyurdu.

Bu yıl yaklaşık 20 bin kişilik operasyonel iş gücünün azaltılması ve 73 bin binanın kapatılması planlanıyor. Bu uygulamalardan 2025’te toplam 3,5 milyar dolarlık maliyet tasarrufu bekleniyor. ABD’de Trump’ın uyguladığı kapsamlı gümrük vergileri dolayısıyla müşteri talebinde azalma beklendiği ve bunun da kargo hizmetine olan ihtiyacı azaltabileceği dile getirildi. Bu haber, ABD ve dünya ekonomisiyle olan ilişkiler açısından önemli sinyaller veriyor. Böylesine büyük bir kargo devinin bu kararı alması şaşırtıcı.

İSPANYA VE PORTEKİZ’DE ELEKTRİK KESİNTİSİ

Geçtiğimiz hafta İspanya ve Portekiz’de geniş çaplı elektrik kesintileri yaşandı. Her iki ülkede de yaşanan bu kesintiler kaosa yol açtı. İspanya İçişleri Bakanlığı, kriz nedeniyle olağanüstü hal ilan ettiğini duyururken; Madrid, Endülüs ve Extremadura bölgeleri, kamu düzeninin sağlanması için merkezi hükümetten yardım talep etti.

Kesintiler hayatı felç ederken toplu taşıma sistemleri durma noktasına geldi, trenler tahliye edildi, trafik ışıkları çalışmadı, mağazalar ve restoranlar karanlığa gömüldü. İspanya’da internet ve GSM şebekelerinde de kesintiler yaşandı.

İspanya GSM operatörü Red Eléctrica, bölgesel elektrik şirketleriyle birlikte kesintileri gidermeye çalıştıklarını ve tam normalleşmenin birkaç gün sürebileceğini açıkladı. Portekiz Başbakanı, herhangi bir siber saldırı emaresi bulunmadığını bildirirken, Portekiz’in elektrik şebekesini yöneten REN şirketi, sorunun İspanya’nın elektrik şebekesindeki bir arızadan kaynaklandığını öne sürdü.

REN, anormal bir atmosfer olayı sonucu meydana gelen aşırı sıcaklık değişimlerinin, 400 kilovatlık bir yüksek gerilim hattında anormal sarkmaya yol açtığını belirtti. Kesintiler havayolu ulaşımını da etkilerken, Portekiz’den kalkması planlanan 96 uçuş iptal edildi. İspanya’da ise 45 uçuş iptal edildi. Ancak gelen son haberlere göre, İspanya’da geçtiğimiz hafta pazartesiden bu yana devam eden elektrik kesintisinin neredeyse tamamı giderildi.

ÇİN’İN YAPAY ZEKA HAMLESİ

Çin Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu, yapay zeka konusunda bir çalışma oturumu düzenledi. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in başkanlığında gerçekleştirilen oturumda, yapay zeka teknolojilerinde öncü olmak ve bu alanda kendine yeterliliği geliştirmek için ulusal kaynakların seferber edilmesi çağrısında bulunuldu.

Şu anda dünyada yapay zeka liderliği konusunda Amerika Birleşik Devletleri ve Çin arasında ciddi bir rekabet var. Çin, yapay zeka alanındaki eksikliklerin farkında olarak; bilimsel ve teknolojik inovasyonu, endüstriyel gelişimi, uygulamaları, regülasyon ve üretim sistemlerini kapsamlı şekilde geliştirecek çabalara hız vermeyi hedefliyor.

Çin lideri Şi, bağımsız, kontrol edilebilir, iş birliğine açık yapay zeka yazılım ve donanım sistemlerini inşa etmek için temel araştırmaların güçlendirilmesi gerektiğini vurguladı. Ayrıca ülkesinin yapay zeka kapasitesini geliştirerek küresel iş birliği yapacağını da ifade etti.

Çin, büyük dil modelleri gibi yeni nesil yapay zeka teknolojilerine Amerika Birleşik Devletleri’nden sonra en fazla yatırım yapan ülke konumunda. ABD yönetiminin yapay zeka eğitimi için kritik işlemci ve sunucu desteği sağlayan ileri teknolojilerin Çin’e ihracatını kısıtlaması, ülkeyi bu alanda bir darboğazla karşı karşıya bırakmıştı. Ancak Çin, bu zorlukları aşmak için harekete geçmiş durumda.

TÜRKİYE EKONOMİSİNDEN GELİŞMELER

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Amerika Birleşik Devletleri temasları kapsamında uluslararası finans kuruluşlarının temsilcileriyle yaptığı görüşmelere ilişkin bilgi verdi. Türkiye’nin kalkınma finansmanını en etkin kullanan ülkeler arasında yer aldığını vurgulayan Şimşek, Dünya Bankası, Uluslararası Finans Kurumu, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, Asya Altyapı Yatırım Bankası, İslam Kalkınma Bankası ve Avrupa Yatırım Bankası ile iş birliğini güçlendirmek üzere bir araya geldi.

Bu kuruluşlardan, üç yıllık dönemde uzun vadeli ve düşük maliyetli yaklaşık 41 milyar dolarlık proje finansmanı sağlamayı öngörüyor. Kaynaklar; yeşil ve dijital dönüşüm, afet dayanıklılığı, altyapı yatırımları ve kapsayıcı büyüme projeleri için kullanılacak.

Bakan Şimşek, ayrıca mayıs ayında Avrupa’da yoğun bir ekonomik diplomasi trafiği yürütüyor. Şimşek’in programı, hem Avrupa Birliği üst düzey yetkilileri hem de uluslararası yatırımcılarla buluşmaları kapsıyor.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu S&P, Türkiye’nin uzun vadeli kredi notunu “BB-” seviyesinde tutarken, not görünümünü “durağan” olarak teyit etti. Uluslararası Para Fonu (IMF) ise Türkiye ekonomisinin büyüme performansında iyileşme öngördü. Ancak IMF yetkilileri, dezenflasyon sürecinin hızlanması gerektiğini ve bunun için daha sıkı bir makroekonomik politika bileşiminin gerektiğini belirtti.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın net rezervlerindeki düşüş sürüyor. Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası Genel Müdürü İbrahim Ali Öztop, Dünya Bankası’ndan, Kahramanmaraş merkezli depremlerin yaşandığı bölge için sağlanan 500 milyon dolarlık finansmanın kapsamına KOBİ’leri de dahil ettiklerini belirterek, hem yatırım hem de işletme kredisini bu yılın ikinci yarısında kullandırmayı hedeflediklerini açıkladı.